داروهای پروبیوتیک و تولید آن
پروبیوتیک ها میکروارگانیسم های زنده ای هستند که وقتی در مقادیر کافی مصرف شوند، منفعت سلامتی برای میزبان دارند. پروبیوتیک ها معمولا از باکتری ها و مخمرهایی تشکیل شده اند که ویژگی هایی را دارند که با عملکرد سالم سیستم های بدن انسان سازگار هستند. پروبیوتیک ها معمولا از افراد یا حیوانات سالم جدا شده اند و باید با استفاده از روش های علمی معتبر شناسایی و مشخص شوند.
تولید پروبیوتیک ها
روش رایج تولید پروبیوتیک ها در صنعت، فرمانتاسیون است. فرمنتاسیون یک فرآیند بیولوژیک است که در آن مواد غذایی توسط میکروارگانیسم ها به ترکیبات دلخواه تبدیل می شوند. فرمنتاسیون محصولات لبنی باعث افزایش تعداد و فعالیت پروبیوتیک های طبیعی در آنها می شود. علاوه بر این، محصولات غذایی تخمیر شده مانند کیمچی، کامبوچا، نان ترش، خیار شور و کلم ترش از دیرباز به عنوان منبع پروبیوتیک توسط انسان استفاده شده اند.
برای تولید پروبیوتیک ها به عنوان دارو، لازم است چالش های مختلف را در نظر گرفت. این چالش ها شامل انتخاب سویه ی مناسب، رسانش زنده بودن و پایدار بودن پروبیوتیک ها در شرایط نگهداری و مصرف، اثبات اثرات سلامت بخش و اطمینان از امن بودن آن ها است.
انتخاب سویه مناسب
سویه مناسب برای تولید پروبیوتیک باید دارای خصوصیات زیر باشد:
- قابل شناسایی با دقت با استفاده از روش های ژنتیک و مورفولوژی
- قابل نگهداري در گروه سلولي كيفيت بالا براي تضمين كيفيت و عملكرد ثابت
- مقاوم بودن در برابر شرایط فرآیند تولید و فرمولاسیون محصول نهایی
- قادر بودن به ایجاد تعادل با میکروبیوتای روده و افزایش سلامت میزبان
- دارای اثرات سلامت بخش مشخص و قابل اندازه گیری بر روی میزبان
- نداشتن خصوصیات آسیب رسان مانند تولید سموم، انتقال ژن های مقاومت به آنتی بیوتیک و ایجاد عفونت
رسانش زنده بودن و پایدار بودن پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها باید زنده باشند وقتی به مصرف کننده تحویل داده می شوند. این به این معناست که پروبیوتیک ها باید در طول زمان بسته بندی تا زمان مصرف در شرایط نگهداری مناسب، تعداد کافی از سلول های زنده را حفظ کنند. علاوه بر این، پروبیوتیک ها باید قادر باشند در شرایط نامساعد روده مانند pH پایین، آنزیم های گوارشی و صفرا، بقا داشته باشند و به روده کوچک و روده بزرگ برسند.
برای رسانش زنده بودن و پایدار بودن پروبیوتیک ها، لازم است فرآیندهای تولید و فرمولاسیون مناسب را طراحی کرد. فرآیندهای تولید شامل مراحل زیر است:
- رشد سلول ها در محیط کشت مناسب
- جمع آوري سلول ها با استفاده از فیلتراسیون، سانتریفوژ یا لیوفیلیزاسیون
- استانداردسازي سلول ها با استفاده از حامل ها، پروتکتانت ها یا داروهای حفاظت کننده
- لیوفیلیزه کردن سلول ها با استفاده از خشک کردن تحت فشار، خشک کردن اسپري یا خشک کردن تخمیر
- بسته بندي سلول ها در قالب کپسول، قرص، پودر یا محلول
فرمولاسيون محصول نهایي نيز نقش مهمي در حفظ زنده بودن و پایدار بودن پروبيوتيك ها دارد. فرمولاسيون محصول نهایي بايد:
- مناسب برای شکل داروئي انتخاب شده باشد
- حفاظت كافي را از پروبيوتيك ها در برابر شرایط نامساعد فرآوري، نگهداري و مصرف فراهم كند
- تاثير منفي بر روی میکروارگانیسم ها نداشته باشد.
Fermentation, the new protein supply chain
اثرات سلامت بخش پروبیوتیک ها
پروبیوتیک ها می توانند اثرات سلامت بخش متعددی را بر روی میزبان داشته باشند. این اثرات به نوع و دوز پروبیوتیک، شرایط فیزیولوژیک میزبان و مدت زمان مصرف بستگی دارد. برخی از اثرات سلامت بخش پروبیوتیک ها عبارتند از:
- کمک به تعادل باکتریایی روده و جلوگیری یا درمان اسهال
- کمک به سلامت گوارش و درمان یا کاهش علائم سندرم روده تحریک پذیر، کولیت التهابی و بیماری کرون
- کمک به سلامت روان و کاهش علائم افسردگی، اضطراب و اختلال استرس پس از ضایعه
- کمک به سلامت قلب و کاهش فشار خون و کلسترول بد خون
- کمک به سلامت آلرژی و اگزما و کاهش التهاب در بدن
- کمک به سلامت سیستم ایمنی و جلوگیری یا درمان عفونت های مختلف
- کمک به کنترل وزن و جلوگیری یا درمان چاقی
برای بهره برداري از اثرات سلامت بخش پروبيوتيك ها، لازم است مصرف منظم و كافي آنها را در برنامه غذایي خود قرار داد. پروبيوتيك ها را ميتوان در قالب محصولات لبني تخمير شده، مكمل هاي غذايي يا محصولات خشك ديگر مصرف كرد. هم چنین لازم است توجه داشت كه همه پروبيوتيك ها يكسان نيستند و هر كدام داراي خصوصيات و اثرات منحصر به فرد خود هستند. بنابراین، لازم است قبل از انتخاب يك پروبيوتيك، با پزشك مشورت كرد و نوع، دوز و مدت زمان مناسب را تعيين كرد.
